Ό,τι λάμπει, δεν είναι χρυσός;
"Σύμφωνα με την ΕΡΑ (Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος) των ΗΠΑ, η μεταλλευτική βιομηχανία είναι ο Νο1 τοξικός ρυπαντής της Αμερικής, που εκλύει στο περιβάλλον πολύ περισσότερες τοξικές ουσίες από οποιαδήποτε άλλη βιομηχανία"
H επιχειρηματολογία από την μεριά της τοπικής κοινωνίας δομείται σαφώς γύρω από δύο αλληλένδετους αλλά διακριτούς πυλώνες, τις συνέπειες της μεταλλουργικής δραστηριότητας στο περιβάλλον από τη μία και στην τοπική οικονομία από την άλλη. Στη φαρέτρα των επιχειρημάτων τους οι κάτοικοι διαθέτουν και πληθώρα σχετικών μελετών.
 |
| Ο αληθινός χρυσός της περιοχής έχει "πράσινο" χρώμα και βρίσκεται στην επιφάνεια... |
η οικονομική/αναπτυξιακή διάσταση
«Δεν γίνεται δίπλα σε ξενοδοχειακές μονάδες να εγκατασταθεί ένα μεταλλείο. Ο τουρισμός θα υποστεί μεγάλο πλήγμα, και αν οι υπεύθυνοι της εταιρείας εξόρυξης χρυσού μιλάνε τώρα για 1.200 εργαζομένους που απασχολούν, στο άμεσο μέλλον θα χαθούν πάνω από 15.000 θέσεις»
Νικόλαος Λαγέρης, κάτοικος Ουρανούπολης (Πρώτο Θέμα)
«Φαντάζεστε ότι θα γίνει το ορυχείο και θα αγοράσει κανείς τυρί από δω; Ή
θα πάρει το γάλα, θα πάρει το κρέας ή το λαχανικό, θα πάρει τα μύδια ή
τα ψάρια της περιοχής; Ή θα έρθει κανένας τρελός εδώ να κάνει τουρισμό;»
Τόλης Παπαγεωργίου, Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων
Στη Χαλκιδική υπάρχουν 108.900 στρέμματα καλλιεργούμενων εκτάσεων και 276.000 στρέμματα βοσκότοποι, βιοκαλλιέργειες, υδατοκαλλιέργειες, αλιευτική δραστηριότητα, υλοτομία ξύλων, το 10% των κυψελών όλης της χώρας, θηράματα, δασικοί καρποί, αρωματικά φυτά και βότανα.
Όλες αυτές οι δραστηριότητες κινδυνεύουν από την αποψίλωση του δάσους του Κακκάβου, την αποξήρανση του υδροφόρου ορίζονται, τη σκόνη, τα όξινα απόβλητα και τη συσσώρευση βαρέων μετάλλων στην τροφική αλυσίδα.
Επίσης θεωρείται πως η μεταλλευτική δραστηριότητα θα πλήξει το τουριστικό προϊόν της περιοχής (συμμετοχή στο ΑΕΠ 15-20%) και δε θα αναπληρώσει ούτε τις θέσεις εργασίες ούτε τα σταθερά πολλαπλασιαστικά οφέλη της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης.
 |
| Αεροφωτογραφία της περιοχής των μεταλλείων |
Οι κάτοικοι μέσω των συλλογικοτήτων και των ιστοτόπων που διατηρούν για να επικοινωνούν τις θέσεις τους εστιάζουν στη μεγάλη κλίμακα της σχεδιαζόμενης μεταλλευτικής δραστηριότητας, η οποία ξεφεύγει από τη "φέρουσα ικανότητα" της περιοχής και θέτει σε κίνδυνο την ανάπτυξη του αγροτικού και τουριστικού τομέα.
Σύμφωνα με μελέτη της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης η επένδυση «... υπερβαίνει κατά πολύ τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής και θα προκαλέσει μακροχρόνιες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο φυσικό και αγροτικό περιβάλλον» αφού θα μεταβάλει ριζικά το χαρακτήρα της περιοχής από αγροτική-τουριστική σε ζώνη βαριάς βιομηχανίας. Η ρύπανση από βαρέα μέταλλα των υδάτων, του εδάφους, της χλωρίδας, της πανίδας και των καλλιεργειών θα καλύψει πολύ μεγάλες εκτάσεις και σε περιοχές που απέχουν μεγάλες αποστάσεις από την περιοχή της μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Όλες οι αγροτικές δραστηριότητες (Γεωργία, Κτηνοτροφία, Μελισσοκομία, Αλιεία, κ.ά.) αλλά και η δυνατότητα επεξεργασίας και τυποποίησης αγροτικών προϊόντων θα υποστούν ανεπανόρθωτες συνέπειες. Άρα οι κάτοικοι ζητούν να περιοριστεί η δραστηριότητα σε μέρος μόνον της περιοχής.
Δηλώνουν, τέλος, ότι θα χαθούν τουλάχιστον όσες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν (πάλι σε βάθος δεκαετίας) οι οποίες είναι τουλάχιστον καλύτερα αμοιβόμενες και αποτελούν τη βάση για επέκταση και ποιοτική αναβάθμιση του αγροτοκτηνοτροφικού και τουριστικού τομέα.
Η περιβαλλοντική διάσταση
«Εδώ σκοπεύουν να εξορύξουν 25.000 τόνους χώμα. Από κάθε τόνο θα κερδίζουν μισό γραμμάριο χρυσού και πέντε κιλά χαλκού. Ολο το υπόλοιπο θα καθίσταται απόβλητο. Οι μελέτες του ΑΠΘ, της Γεωπονικής Σχολής Θεσσαλονίκης, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και άλλων φορέων αποδεικνύουν ότι οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες για το περιβάλλον.»
Λάζαρος Τόσκας, Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων
Οι κάτοικοι έχουν πέράσει από το μικροσκόπιο τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία και ενέκρινε ο κ. Παπακωνσταντίνου το 2011 και έχουν αποδομήσει σχεδόν όλα τα αναφερόμενα σε αυτή μέτρα. ισχυρίζονται μάλιστα, ανεξάρτητοι επιστημονικοί φορείς και ιδρύματα αναφέρουν ελλείψεις στην τεκμηρίωση, ελλιπή επιστημονικά δεδομένα και προβληματικές μεθοδολογίες παρεκκλίσεις από τις διαδικασίες που προβλέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και παρερμηνεία θεσμοθετημένων ορίων ρύπων.
Συνοπτικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της επένδυσης σύμφωνα με τους κατοίκους θα είναι οι παρακάτω
1. Αποψίλωση του αρχέγονου δάσους
 |
| πλήρη ερήμωση του πανάρχαιου δάσους φοβούνται οι κάτοικοι |
Η περιοχή επέμβασης καλύπτει 264.000 στρέμματα με 90% δασοκάλυψη, ενώ μεγάλο μέρος της ανήκει στο δίκτυο NATURA 2000 και άλλες προστατευόμενες περιοχές, με αρχέγονα δάση και πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Η αποψίλωση του δάσους και η αποστράγγιση του υδροφορέα αποτελεί απειλή και για οικοσυστήματα που βρίσκονται σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων από την περιοχή επέμβασης.
2. Αποστράγγιση υδάτινων πόρων/ Μόλυνση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων.
Οι πηγές του όρους Κάκκαβος αποτελούν μία από τις σημαντικότερες υδατοδεξαμενές της βορειας Χαλκδικής και επιστήμονες έχουν εκφράσει φόβους ότι η σχεδιαζόμενη
μεταλλευτική δραστηριότητα θα πλήξει άμεσα και ανεπανόρθωτα τους
υδατικούς πόρους της περιοχής. Λόγω της υπεράντλησης αυτών των υπόγειων νερών του βουνό για τη μεταλλωρυχεία και τη συνακόλουθη πτώση της στάθμης τους, θα δημιουργηθεί πρόβλημα υδατικού ισοζυγιου, αλλά και υφαλμύριση του παράκτιου υδροφορείς, σύμφωνα με τον Διαμαντή Καραμούζη, καθηγητή Υδραυλικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Παράλληλα μπορεί να προκληθει και πρόβλημα κίνησης ρύπων, αφού κάποιες, μικρές ή μεγάλες, συγκεντρώσεις ρύπων, που είναι πιθανόν να δημιουργηθούν, θα κινούνται μαζί με το νερό προς τη θάλασσα, προς τον κόλπο της Ιερισσού.
Στο χειρότερο σεναριο η Χαλκιδική θα γίνει λείψυδρη και ό,τι νερό θα έχει απομείνει θα είναι ακατάλληλο για χρήση.
Οι κάτοικοί τέλος καταγγέλουν πως η ΜΠΕ δεν πληροί κανέναν από τους σκοπούς της οδηγίας πλαίσιο 60/2000/ΕΚ – «Θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης της πολιτικής των υδάτων», η οποία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία με το νόμο 199/2003.
3.Μόλυνση του εδάφουςΠαράλληλα μπορεί να προκληθει και πρόβλημα κίνησης ρύπων, αφού κάποιες, μικρές ή μεγάλες, συγκεντρώσεις ρύπων, που είναι πιθανόν να δημιουργηθούν, θα κινούνται μαζί με το νερό προς τη θάλασσα, προς τον κόλπο της Ιερισσού.
Στο χειρότερο σεναριο η Χαλκιδική θα γίνει λείψυδρη και ό,τι νερό θα έχει απομείνει θα είναι ακατάλληλο για χρήση.
Οι κάτοικοί τέλος καταγγέλουν πως η ΜΠΕ δεν πληροί κανέναν από τους σκοπούς της οδηγίας πλαίσιο 60/2000/ΕΚ – «Θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης της πολιτικής των υδάτων», η οποία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία με το νόμο 199/2003.
 |
| H παραλία στο Στρατώνι μετά την κατολίσθηση της 10ης Φεβρυουαρίου 2010 |
Η ιστορική εμπειρία έχει δείξει, επιχειρηματολογούν οι κάτοικοι, ότι σχεδόν σε όλες τις χώρες με μεταλλεία χρυσού, έχει παρατηρηθεί μόλυνση των κοντινών σε αυτά εδαφών με βαρέα μέταλλα, τα οποία επιπλέον παραμένουν για αρκετές 10ετίες μετά τη διακοπή λειτουργίας των μεταλλείων. Το έδαφος έτσι καθίσταται ακατάλληλο για υπόστρωμα ανάπτυξης φυτών και παρατηρούνται έντονες εδαφικές διαβρώσεις με επακόλουθο την επιδείνωση πλημμυρικών επεισοδίων.
Επιπρόσθετα, το ευρύτερο συγκρότημα του Κακκάβου χαρακτηρίζεται από ισχυρές βροχοπτώσεις και η περιοχή έχει ιστορικό πολύ σημαντικών πλημμυρών. Οι νέες μεταλλευτικές δραστηριότητες και η συνακόλουθη αλλαγή της χρήσης γης ενδέχεται να ενισχύσουν τα πλημμυρικά φαινόμενα.
Υπάρχει εξάλλου το προηγούμενο από την καταστροφική πλημμύρα του Φεβρουαρίου 2010 κοντά στο υφιστάμενο ορυχείο στο Στρατώνι με νερά και μπάζα από παρακείμενος χείμαρρος κατά τη διάρκεια καταιγίδας. Σπίτια και καταστήματα καταστράφηκαν, δεκάδες αυτοκίνητα καταπλακώθηκαν από τη λάσπη, παρασύρθηκαν και έπεσαν πάνω σε σπίτια ενώ κινδύνεψαν οι ζωές κατοίκων που εγκλωβίστηκαν στις οικίες τους. Μαρτυρίες κατοίκων, αναφέρουν ότι επρόκειτο για κατάρρευση πρόχειρου φράγματος της μεταλλευτικής εταιρίας εξόρυξης χρυσού, που συγκρατούσε αποθέσεις υλικών άγνωστης ταυτότητας και σύνθεσης, από εξορυκτικές δραστηριότητες.
4.Μόλυνση της ατμόσφαιρας, αφού σε επίπεδο εκπομπής ρύπων αναφέρουν πως η περιοχή θα συγκρίνεται μόνο με τη Θεσσαλονίκη και την Πτολεμαΐδα. Μόνο στις Σκουριές υπολογίζεται σημαντική εκπομπή αιωρουμένων σωματιδίων με υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων, ιδιαίτερα αρσενικού και παραγωγή σκόνης μεταλλεύματος με μεγάλες συγκεντρώσεις θειούχων ενώσεων βαρέων μετάλλων όπως αντιμονίου, αρσενικού, βαρίου, καδμίου, χρωμίου, χαλκού, σιδήρου, μαγγανίου, νικελίου, μολύβδου, υδραργύρου, ψευδαργύρου, κ.ά.
5. Πιθανό επιπλέον ρίσκο εντοπίζεται στο γεγονός ότι οι μελέτες ασφαλείας φέρονται να έγιναν υπό κανονικές συνθήκες, ενώ η περιοχή είναι σεισμογενής και με ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η ίδια η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία διαπιστώνει πως «Η ευρύτερη περιοχή τοποθετείται μεταξύ τριών σημαντικών νεοτεκτονικών δομών, το σεισμικά ενεργό ρήγμα Στρατωνίου προς τα βορειοανατολικά σε απόσταση περί τα 7,5km από τις θέσεις των δύο φραγμάτων, το ενεργό ρήγμα Γοματίου προς τα νοτιοδυτικά, σε απόσταση περί τα 7km από το μεταλλείο Σκουριών και το πιθανά ενεργό ρήγμα Παλαιοχωρίου προς τα βορειοδυτικά σε απόσταση περί τα 7km. Πέραν των ανωτέρω κύριων ρηγμάτων, στην άμεση περιοχή του έργου έχουν εντοπιστεί και χαρτογραφηθεί και άλλα μικρότερης σημαντικότητας ρήγματα».
6. Θα πληγεί η βιοποικιλότητα της περιοχής που φιλοξενεί τουλάχιστον 68 είδη Άγριας Ζωής (4 προστατευόμενα Θηλαστικά, το τσακάλι, η βίδρα, ο λύκος και το ζαρκάδι, και 4 προστατευόμενα είδη πουλιών, το διπλομπεκάτσινο, η βαλτόπαπια, το κιρκινέζι και ο στεπόκιρκος). Η περιοχή βρίσκεται ανάμεσα σε 3 Καταφύγια Άγριας Ζωής, ανάμεσα σε τουλάχιστον 4 προστατευόμενες περιοχές.Η Ελληνική νομοθεσία (Ν. 3937/2011) έχει σκοπό την προστασίας της βιοποικιλότητας, και μιλάει για την προστασία των προστατευόμενων ειδών από το Ελληνικό Κράτος.
«Δεν πρέπει να προχωρήσει η επέκταση των Μεταλλευτικών-Μεταλλουργικών Εγκαταστάσεων της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. στη Χαλκιδική», δηλώνει κατηγορηματικά η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ», που βλέπει τρία προστατευόμενα είδη -τη βίδρα, το τσακάλι και το λύκο- να βρίσκονται αντιμέτωπα με ακόμη έναν κίνδυνο. Ένας από τους σημαντικότερους πληθυσμούς τσακαλιών στην Ελλάδα ζει στη βορειοανατολική Χαλκιδική και απειλείται σοβαρά από την εξόρυξη χρυσού, όπως και ο λύκος καθώς «εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την υγεία των οικοσυστημάτων και τη διατήρηση γεωργικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων στην περιοχή. «Η βίδρα θεωρείται βιολογικός δείκτης. Η διατήρησή της εξαρτάται άμεσα από την ποσότητα και την ποιότητα των επιφανειακών υδατικών πόρων Οι Σκουριές αποτελούν πολύτιμο καταφύγιο και χώρο αναπαραγωγής για το είδος».
7.Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία
Οι εργαζόμενοι σε μεταλλεία χρυσού σύμφωνα με μελέτες έχουν μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης, εμφανίζουν συχνότερα καρκίνο της τραχείας και βρόγχων, πνεύμονα, στομάχου και ήπατος, πνευμονική φυματίωση, απώλεια ακοής, νοσήματα του αίματος και δέρματος. Κίνδυνοι ελλοχεύουν και για τους κατοίκους ή και τους επισκέπτες της περιοχής καθώς η παρουσία βαρέων μετάλλων,έστω και σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις,προκαλεί, μεταξύ άλλων διαταραχές στο παιδικό νευρικό σύστημα, διατάραξη λειτουργίας αναπνευστικού συστήματος, νεφρικές βλάβες, οξείες και χρόνιες δηλητηριάσεις, νεφρίτιδα, ηπατικές βλάβες, καρκίνο, ηπατίτιδα και ηπατική κίρρωση.
 |
| τα αποτελέσματα δύο μηνών εξορύξεων... Πως θα είναι άραγε ο τόπος στο τέλος; |
Στο στόχαστρο των κατοίκων έχει μπει επίσης και η μέθοδος διαχωρισμού του χρυσού που θα εφαρμόσει η εταιρεία. Υπενθυμίζεται ότι η πλέον οικονομική και εξαιρετικά διαδεδομένη, ο διαχωρισμός με κυάνιο είχε κοστίσει το μεγάλο περιβαλλοντικό δυστύχημα στη Ρόσια Μοντάνια όταν 100.000 κυβικά μέτρα μολυσμένου από κυάνιο και άλλα βαρέα μέταλλα νερού, έπεσαν στον Δούναβη το 2000 προξενώντας τεράστιες καταστροφές σε Ρουμανία, Ουγγαρία και Σερβία. Στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων η εταιρεία δηλώνει πως δεν θα κάνει χρήση κυανίου αλλά της τεχνολογίας flash smelting η “ακαριαίας τήξης”για το σύνολο των μεταλλευμάτων της Βόρειας Χαλκιδικής. Μάλιστα παρουσιάζεται ως μια ώριμη, ευέλικτη και εξελιγμένη τεχνολογία με αποδεδειγμένη βιομηχανική εφαρμογή.
Ωστόσο, οι κάτοικοι με την αρωγή επιστημόνων υποστηρίζουν πως τα επιστημονικά δεδομένα της προμηθεύτριας εταιρείας Οutotec σχετικά με το βαθμό τεκμηρίωσης της μεθόδου παραποιήθηκαν και παρουσιάζουν έγγραφα σύμφωνα με τα οποία η ίδια η προμηθεύτρια εταιρεία απαριθμεί μια σειρά από σοβαρές αβεβαιότητες για τη βιομηχανική εφαρμογή της μεθόδου στα συγκεκριμένα συμπυκνώματα, λόγω της απαγορευτικά υψηλής (11%) περιεκτικότητας των μεταλλευμάτων σε αρσενικό. Επιπλέον η μέθοδος δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ σε βιομηχανική κλίμακα για παραγωγή καθαρού χρυσού και δε δίνει καθαρό χρυσό αλλά μίγματα με χαλκό, μόλυβδο και σίδηρο για τα οποία δεν αναφέρεται μέθοδος διαχωρισμού και εκφράζονται φόβοι ότι πιθανότατα θα εφαρμοστεί τελικά η μέθοδος της κυάνωσης.
Ωστόσο, οι κάτοικοι με την αρωγή επιστημόνων υποστηρίζουν πως τα επιστημονικά δεδομένα της προμηθεύτριας εταιρείας Οutotec σχετικά με το βαθμό τεκμηρίωσης της μεθόδου παραποιήθηκαν και παρουσιάζουν έγγραφα σύμφωνα με τα οποία η ίδια η προμηθεύτρια εταιρεία απαριθμεί μια σειρά από σοβαρές αβεβαιότητες για τη βιομηχανική εφαρμογή της μεθόδου στα συγκεκριμένα συμπυκνώματα, λόγω της απαγορευτικά υψηλής (11%) περιεκτικότητας των μεταλλευμάτων σε αρσενικό. Επιπλέον η μέθοδος δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ σε βιομηχανική κλίμακα για παραγωγή καθαρού χρυσού και δε δίνει καθαρό χρυσό αλλά μίγματα με χαλκό, μόλυβδο και σίδηρο για τα οποία δεν αναφέρεται μέθοδος διαχωρισμού και εκφράζονται φόβοι ότι πιθανότατα θα εφαρμοστεί τελικά η μέθοδος της κυάνωσης.
 |
| Επεξηγηματικό γράφημα για τη χρήση της μεθόδου flash smelting |
Κλείνουμε με την επισήμανση από τη μελέτη που εκπόνησε το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ: "η ανάπτυξή της μεταλλευτικής δραστηριότητας είναι γενικά ευπρόσδεκτη, εφόσον όμως πληροί μια βασική προϋπόθεση: Να είναι συνολικά προς το συμφέρον του τόπου. "
Αυτή η προϋπόθεση χωρίζεται σε 3 επί μέρους προϋποθέσεις:
α) Η σύμβαση μεταξύ κράτους και εταιρείας να εξασφαλίζει τα συμφέροντα του δημοσίου.
β) Να υπάρχει μηχανισμός που θα ελέγχει την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων και
γ) Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις διαχρονικά να μην είναι δυσανάλογες ως προς το όφελος.
Είναι χρέος όλων των εμπλεκόμενων μερών να ελέγχουν την τήρηση των παραπάνω προϋποθέσεων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου